نقش تکنولوژی RFID در زنجیره تامین الکترونیکی

نقش تکنولوژی RFID در زنجیره تامین الکترونیکی

مقدمه
RFID تکنولوژی نسبتا جدیدی است که روش انجام تجارت در موسسات را تغییر داده است. RFID راهی برای پیگیری جریان مواد و محصولات از ابتدا تا انتهای زنجیره تامین می باشد و در حال حاضر در صنعت بیشتر برای جلوگیری از سرقت، افزایش کارایی در کنترل موجودی و کاهش هزینه های بازرسی و حمل به کار می رود. در ادامه توضیحات بیشتری ارائه می گردد:

در زنجیره تامین، حلقه های مختلف زنجیره مانند تولید کننده، توزیع کننده، فروشنده و اجزای دیگر، از موجودی انبارهای خود اطلاع دقیقی ندارند؛ حال آنکه در اختیار داشتن این اطلاعات می تواند منجر به صرفه جویی زیادی در هزینه، زمان و در نتیجه بهره وری بالاتر شود. سیستم های RFID راه حل بالقوه ای در این زمینه می باشند. RFID فناوری جدیدی در صنعت حمل و نقل، توزیع و انبارداری و کل عملیات مدیریتی در این حوزه ها است که ارتباط تنگاتنگ با آینده زنجیره تامین دارد. RFID راهی برای پیگیری جریان مواد و محصولات از ابتدا تا انتهای زنجیره تامین می باشد و در حال حاضر در صنعت بیشتر برای جلوگیری از سرقت، افزایش کارایی در کنترل موجودی و کاهش هزینه های بازرسی و حمل به کار می رود.
در اینجا به بررسی تکنولوژی RFID به عنوان یکی از تکنولوژی های نسبتا جدید در زنجیره تامین پرداخته خواهد شد و کاربردها و نقش آن در زنجیره تامین الکترونیکی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس مزایای کاربرد RFID در زنجیره تامین الکترونیکی، مسایل امنیتی که باید برای بکارگیری RFID در زنجیره تامین الکترونیکی مدنظر قرار گیرد، اینکه چگونه RFID موجب خودکارسازی زنجیره تامین خواهد شد و در نهایت وضعیت استفاده از RFID در ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

کاربرد  RFID در زنجیره تامین

استفاده از تکنولوژیهای جدیدی نظیر RFID در زنجیره تامین باعث ایجاد تحولی شده که منجر به کاهش هزینه ها در عملیات زنجیره تامین، ارتقاء در ارائه خدمات، امکان ارائه سرویس ها و خدمات منحصربفردی در زمینه محصولات می شود. قابلیتهایی که تکنولوژی RFID در شناسایی محصولات و بدست آوردن اطلاعات با منابع مختلف داده ای بصورت بلادرنگ می دهد، این است که می تواند باعث گشودن افق تازه ای در عملیات زنجیره تامین و نیز پشتیبانی تصمیم گیری شود.
بوسیله RFID کمپانیهای مختلف می توانند اطلاعات خود را برای پشتیبانی در استفاده رایگان، تبادل اطلاعات بصورت استاندارد و همکاری در پشتیبانی تصمیم گیری بصورت شفافی با شرکای تجاری خود به اشتراک گذارند.
از دید عملیاتی این روش باعث پشتیبانی در تصمیم گیری برای موارد زیر شده است:
* مدیریت انبار
* مدیریت توسعه
* قابلیت ردیابی کالاها
* مدیریت فهرست اقلام و جایگزینی آنها
* ارائه سرویسهای اطلاعاتی به مشتریان

بکار بردن RFID در زنجیره تامین به شرکا این امکان را می دهد که به راحتی بدانند یک محصول در چه مکانی از حیات خود قرار داشته، مکان فعلی آن کجاست و به کجا خواهد رسید. نسل جدید و کم هزینه برچسبها و قرائتگرهای RFID، به کمک راه حل های نرم افزارهای مرتبط بوجود آمده، قابلیت های جدیدی نظیر دسترسی بلادرنگ به اطلاعات اقلام و نیز تغییرات اساسی در اینکه چگونه لیست اقلام در زنجیره تامین مدیریت می شود، را برای مدیریت زنجیره تامین بوجود آورده اند.
در سیستمهای جدید ممکن است بدانیم که 10 قلم کالا در قفسه موجود است، به کمک RFID، ما می توانیم راجع به 10 قلم کالا، عمر هریک از آنها، سری آنها، تاریخ انقضاء هریک و انبار آن را بدانیم. این مانند آن است که راجع به 1000 نفر در یک شهر بدانیم به کمک RFID بدانیم که نام هریک چیست؟ اگر به عنوان یک مدیر منابع انسانی در یک شرکت به این موضوع بنگریم این خیلی عجیب است که نام هر یک از کارکنان را بدانیم و این قابلیتی است که کاربرد RFID به ما می دهد.
حال مزایایی که کاربرد RFID در یک زنجیره تامین واقعی دارد را مورد بررسی قرار می دهیم. مهمترین مزیت RFID شفافیت سازی در زنجیره تامین می باشد.
 

شفاف سازی در زنجیره تامین

مهمترین موضوعی که باعث نگرانی مدیران در زنجیره تامین می شود، عدم قطعیت در فهرست موجودی ها و انبارداری می باشد.
که با استفاده از فناوری RFID این نگرانی به حداقل میرسد . در ذیل به برخی از مهمترین موارد کاربرد RFID در مدیریت زنجیره تامین اشاره شده است:
 
1. مدیریت فهرست موجودی
* پشتیبانی از دید کلی درباره فهرست موجودیهای برچسب گذاری شده به عنوان جریانی در زنجیره تامین
* ردیابی تغییرات ناپیوسته در فهرست اقلام برچسب گذاری شده
* هشدار به موقع در لیست اقلام هنگام بوجود آمدن تغییرات در قوانین کسب و کار
* امکان عمل بصورت درست بموقع (just in time)
 
2. به حداکثر رساندن فضای انبار
 هنگامیکه بدانیم کدام کالا و چه مقدار  باید در انبار بوده و کدام کالا نباید باشد، این موضوع محقق می شود. که در نهایت منجر به پایین آوردن بسیاری از هزینه ها خواهد شد.
 
3. به حداقل رساندن نقصان در کالاها
اگر سرقتی از مکانی که دارای مدیریت نادقیق لیست موجودی می باشد، رخ دهد، می تواند تداخل زیادی را در کالاهای مورد انتظار و در دسترس بوجود آورد. با نقصان در کالاها در خرده فروشی، محاسبه سود خالص می تواند چالشهای زیادی را بوجود آورد.
 
4. مزایا برای مشتریان
RFID مزایای نامحسوسی در درآمد حاصل از کاهش هزینه ها از جمله در تضمین سالم بودن مواد غذایی، کنترل تقلب، برنامه ریزی ضمانت محصولات دارد. همچنین شرکتها باید از قابلیتهای RFID برای ارتقاء کیفیت خدمات، به مشتریان استفاده کنند. در ضمن استفاده از فناوری های پیشرفته نظیر RFID در نهایت باعث کاهش قیمت تمام شده برای مشتری نیز خواهد شد.
 
5. نوآوری در سرویس دهی به مشتریان
Marks & Spencer یکی از خرده فروشان انگلیسی کوشید تا برچسبهای RFID را در لباس های تولیدیش بکاربرده که به خرده فروشان این امکان را می دهد که سطوح انبار را در پایان هر روز کاری برای مطمئن شدن از وجود انواع سایزها، طرحها و رنگهای لباس در انبار کنترل کنند. این روش همچنین امکاناتی را نیز به مشتریان از قبیل بردن یک برچسب به یک کیوسک برای تطابق لباس با کروات را می دهد.
همچنین مزایای دیگری در این راستا در مورد ردیابی کالاها بصورت بلادرنگ برای تحویل کالاها وجود دارد. برای مثال، گم شدن ساک هر ساله مبلغی حدود 100 میلیون دلار را برای خطوط هوایی به همراه دارد که نه تنها می توان بدین وسیله این هزینه ها را بشدت پایین آورد، بلکه می توان خدمات به مشتریان را نیز از این طریق ارتقا داد. براساس آنچه گفته شد، به نظر می رسد که بکاربردن برچسب های RFID می تواند بسیاری از مشکلات را در زنجیره تامین حل نماید.
 
مزایای کاربرد RFID در زنجیره تامین

RFID یک تکنولوژی قابل انعطاف بوده که به راحتی برای انجام عملیات خودکار مناسب می باشد و نسبت به دیگر روش های انتقال اطلاعات از مزایای ویژه ای برخوردار است. در تکنولوژی RFID نیازی به نزدیکی گیرنده و کالا و تماس آنها با یکدیگر نیست و در هر محیطی قابل استفاده می باشد. در این روش اطلاعات برچسبهای مختلف بصورت همزمان دریافت شده و در سطحی بالاتر به جامعیت اطلاعات و دسترسی به کل آن اطلاعات کمک می کند. همچنین استفاده از این فناوری باعث بالا رفتن امنیت و دسترسی ساده تر به اطلاعات می شود. در زنجیره تامین، استفاده از تکنولوژی RFID مزایای زیر را به همراه دارد:
 
* تعیین محل دقیق استقرار کالا در هر یک از انبارها
* افزایش بهره وری در تولید
* کاهش هزینه ها
* کوتاهتر شدن سیکل سفارش
* سریعتر شدن عملیات حمل و نقل کالا
* سرعت بالاتر در تسویه حساب
* از میان بردن حمل و نقل نادرست
* کاهش وقفه های زمانی در حمل و نقل و تحویل به موقع سفارش
* امکان ارزیابی سریع محصول
* کاهش خطاها و وقفه ها
* بیمه حمل و نقل خصوصی
* کاهش هزینه های تولید
* حذف مسیرهای نادرست حمل و نقل
* ارزیابی دقیق مراحل اجرا و تولید
* کاهش هزینه های مربوط به نیروی انسانی از طریق کاهش نیروی انسانی به منظور ردیابی محصول و مدیریت انبار
* افزایش سهام از طریق بهره وری بیشتر
* سرویس دهی مناسبتر به مشتری
 
چالشهای امنیتی RFID در زنجیره تامین

 سناریوهای زیر می تواند در زنجیره تامین رخ دهد:
1. تخریب صنعتی: فردی با هدف سوء قصد به یک کمپانی به کمک دستگاهی موجب اختلال در داده های برچسبها شده و آنها را پاک کرده یا محتویات آنها را تغییر دهد.

2. جاسوسی صنعتی: رقیبی بخواهد بصورت غیرقانونی بداند که چه تعداد و از چه نوع محصول تولید شده و به کمپانی حمل شده است. او می تواند به روش زیر این کار را انجام دهد:
a. استراق سمع: شنود به کمک سیستمهای ارتباطی با محدوده بزرگتر مانند سیگنالهای پخش همگانی UHF تا 100 متر. البته بعضی از پروتکلها خود امن بوده و این اطمینان را می دهند، که ˚ID N هرگز بصورت کامل در یک جریان انتقال داده نمی شود.
b. قرار دادن Reader جعلی و بصورت پنهان برای ارتباط با یک PC که در نزدیکی خط تولید قرار دارد.
c. استفاده از دستگاههای بصورت دستی.

3. تقلب: قابلیت خواندن و استراق سمع داده هایی که برروی یک برچسب که آن را بصورت منحصر بفردی مشخص می کند و یا محصولی را تصدیق می کند. هنگامیکه داده شناخته می شود، برچسبهای خواندن/ نوشتن مشابه خریداری شده و با داده معتبر بروزرسانی شده، بنابرین اصل بودن محصول دارای برچسب را تایید می کند.
کلیه سناریوهای فوق ریسکهایی هستند که در صورت عدم وجود امنیت در پیاده سازی برچسب و Reader با آن مواجه خواهیم بود. اعتبار اطلاعات بکاربرده شده در زنجیره تامین بستگی به کاربرد آن و نیز استراتژی امنیتی که کمپانی در نظر گرفته دارد. در بعضی از موارد قانون اعمال نفوذ می کند. البته بارکدهایی که اکنون بکاربرده می شوند، براحتی خوانده شده، کشف رمز شده و حتی تخریب می شوند، اما این موضوع به گستردگی و بصورت خودکار همانند RFID نیست.
 
 مشکلات و معایب RFID در زنجیره تامین

 قیمت بالا: علی رغم پیشرفت های علمی و فنی صورت گرفته، قیمت برچسب های Passive در تعداد بالا بین 35 تا 45 سنت و در تعداد کم حدود 80 سنت و در مورد برچسب های Active حدود 85 سنت می باشد. متاسفانه این قیمت ها حدود 5 تا 10 سنت بالاتر از آستانه مقرون به صرفه بودن این برچسب ها برای کاربردهای مختلف می باشند.

1. تداخل: به دو صورت اتفاق می افتد:
* تداخل Reader ها: زمانی اتفاق می افتد که سیگنال های ارسال شده از چند دستگاه Reader تداخل پیدا می کنند.
* تداخل برچسب ها: زمانی اتفاق می افتد که تعداد برچسب های بسیار زیادی در فضای کوچکی وجود داشته باشند.

2. مسئله ایمنی: اکثر برچسب های RFID حتی پس از خرید و خروج از فروشگاه فعال هستند. در نتیجه اطلاعات آنها می تواند توسط دستگاه های Reader خوانده شود. بنابراین احتمال سرقت کالاها افزایش می یابد. علاوه بر این بسیاری از سازمان ها به هنگام خرید مشتری اطلاعات مشتری (از جمله شماره Credit-card، آدرس،نام و...) به برچسب RFID کالاها منتقل می کنند تا لیستی از مشخصات مشتریان خود داشته باشند؛ که این امر اطلاعات محرمانه مشتریان را به خطر می اندازد. موضوع امنیت زمانی بیشتر به چشم می خورد که به کاربردهای RFID در پزشکی توجه کنیم.

3. مشکلات اجتماعی: بر اثر پیشرفت های اخیر تکنولوژی در بسیاری از مناطق دنیا از جمله فرانسه، نیوزلند، نروژ و... فن آوری RFID برای تشخیص هویت افراد استفاده می شود. این امر به عقیده بسیاری از افراد نامطلوب است؛ زیرا شخصیت اجتماعی و انسانی آنها را زیر سوال برده و سبب می شود که به انسان ها به چشم یک روبات نگریسته شود.

4. عدم وجود استانداردها: شرکت های متعددی وجود دارند که دستگاه های RFID را تولید می کنند، اما قوانین و استانداردهای جهانی خاصی برای این تولید وجود ندارد. این مسئله سبب می شود که فناوری RFID طراحی شده برای یک کمپانی یا شرکت، تنها در همان شرکت قابل استفاده باشد و برچسب های موجود بر روی محصولات یک کمپانی(مثلا تامین کننده) ممکن است توسط کمپانی دیگر(مثلا تولید کننده) خوانده نشود، که این امر مشکلات فراوانی را ایجاد می کند. استانداردهای موجود برای تعیین فرکانس RFID نیز در کشورهای مختلف تفاوت دارد.
 
وضعیت استفاده از فناوری RFID در ایران

 به نظر می‌‌رسد نقطه شروع برچسب‌های RFID در ایران مثل بعضی کشورهای دیگر، صنایع خودروسازی باشد. در حال حاضر شرکت ایران‌خودرو در بخش مدیریت پارکینگ خودروهای تولید شده خود، این سیستم را به‌کار گرفته است. پروژه‌های دیگری هم هستند، که مطالعات اولیه و مرحله فاز ابتدایی آن‌ها انجام شده است.
از جمله ویژگی‌های صنعت RFID در ایران حضور فعال شرکت‌های IT است که نه تنها در این زمینه به اطلاع‌رسانی می‌‌پردازند، بلکه راه‌حل‌های کامل نیز به متقاضیان و مشتریان عرضه می‌‌کنند. این راه‌حل‌ها شامل راه حلهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری می با‌‌شد. گرچه چاپ سهم عمده‌ای در تولید سیستم‌های RFID دارد، اما در ایران هنوز در این زمینه سرمایه‌گذاری به عمل نیامده است، اما با در نظر گرفتن روند رو به رشد این تکنولوژی، سرمایه‌گذاری روی چاپ و تولید برچسب‌های RFID عاقلانه به نظر می‌‌رسد.
RFID ابتدا همراه با سیستم‌های Access Control (کنترل ورودی و خروجی کارکنان) به بازار ایران راه یافت و در حال حاضر شرکت‌های خودروسازی به این تکنولوژی روی آورده‌اند. ایران خودرو هم اکنون برای مدیریت پارکینگ‌ خودروهای خود از این سیستم استفاده می‌‌کند. تعداد بالای ماشین و ابعاد وسیع محل پارکینگ، شناسایی و یافتن یک ماشین را با مشکل مواجه می‌‌سازد. ولی این سیستم جدید کمک می‌‌کند که با استفاده از برچسبهای RFID به کمک RFID Reader محل دقیق ماشین شناسایی شود. از دیگر نقاط شروع تکنولوژی RFID در ایران حمل و نقل دریایی است که توسط وزارت بازرگانی انجام شد. در چارچوب این پروژه برچسب‌های 4/2 گیگاهرتری روی تمام کانتینرها نصب می‌‌شود.
صدا و سیما نیز برای مدیریت انبارهای خود و کنترل ورودی و خروجی تجهیزات سازمان، تمرکز ویژه‌ای روی این پروژه دارد. به‌طور طبیعی همان‌طور که در کشورهای دیگر دیده می‌‌شود، ارتش و مراکز لجستیک نظامی هم بالقوه می‌‌بایست به پروژه‌های RFID متمایل باشند.
سازمانهای دیگری از جمله اتوبوسرانی و مترو نیز ظاهراً توجه ویژه‌ای به RFID پیدا کرده‌اند. ولی صنعت بسته‌بندی در ایران هنوز به این تکنولوژی روی خوش نشان نداده است. به نظر می رسد، در جهان نیز هنوز این تکنولوژی برای صنعت بسته‌بندی در ابتدای راه است. به گفته کارشناسان همه انتظار دارند، پس از این‌که شرکت وال مارت ـکه بزرگ‌ترین مجموعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در آمریکا را در اختیار داردـ تمام تولیدات خود را به این برچسب‌ها مجهز کند، قیمت برچسب‌ها کاهش پیدا کرده و دیگران از جمله کشور ما نیز به این تکنولوژی رو آورند.

نتیجه گیری

مزیت RFID برای کمپانی هایی که بصورت آزمایشی آن را بکار بردند پیشرفت سریعتر در جهت اهداف در بهینه سازی پیشبرد زنجیره تامین می باشد. این تکنولوژی هنوز بصورت گسترده درک و بکار گرفته نشده و مقدار هزینه بر برگشت سرمایه آن برای بکاربردن با پیاده سازی آن فاصله زیادی دارد. بدین علت بسیاری از کمپانیها با این مشکل در تصمیم گیری مواجه می باشند که آیا اکنون RFID را بکار برند یا این که صبر کنند تا این تکنولوژی گسترش یابد. اکنون انگیزه قویی برای بکاربردن RFID در تبلیغات محیطی وجود دارد و این حقیقتی است که باعث شده کمپانی ها به این فکر بیافتند که RFID چه منافعی برای آنها داشته و چه زمانی باید برای برخورداری از مزایای RFID آن را بپذیرند.
سرمایه گذاری در RFID در حد مورد نیاز برای زنجیره تامین تجربه پرهزینه ای بوده که اگر به صورت صحیح مدیریت نشود، منجر به اتلاف هزینه زیادی می شود. این تکنولوژی Plug And Play نبوده و باید با هر کاربردی مطابقت داده شود. علاوه بر این، پیاده سازی ساختار پشتیبان داده EPC چالشی در سیستمهای فناوری اطلاعات موجود است.
حتی در گامهای اخیر برای تطابق RFID در زنجیره تامین، شواهد زیادی برای اثبات این استراتژی که RFID می تواند مزایایی را در برداشته باشد، وجود دارد. در نهایت این تکنولوژی بصورت گسترده ای در زنجیره تامین گنجانده خواهد شد. کمپانیهایی که برروی آن سرمایه گذاری کرده اند نه تنها بزودی موفقیت هایی را کسب می کنند، بلکه برای آنها تجربه RFID مزایایی در توسعه کاربرد RFID در سرویس های جدید را نیز در بردارد.
 

واحد تحقیق و توسعه شرکت شلر